Potgrond: hoe houd je de wereld en de plant gezond?

Potgrond is onmisbaar bij het kweken van tuinplanten in pot. Door voor veenvrij of veenarm gekweekte planten te kiezen, stimuleer je een duurzame transitie. Lees in deze blog hoe wij turfvrij en turfarm kweken.

Potgrond is één van de belangrijkste factoren om een sterke plant te kunnen kweken, want de kwaliteit en samenstelling van de potgrond bepaalt hoe de wortels zich kunnen ontwikkelen en of de plant de juiste voedingsstoffen kan opnemen.

In een pot functioneert het bodemleven anders dan in de volle grond, een pot wordt eerder heel warm of koud, droogt sneller uit of wordt sneller heel nat en het bodemleven is minder stabiel. Dat betekent dat de samenstelling van potgrond heel precies komt. De ingrediënten van potgrond moeten er samen voor zorgen dat de grond luchtig genoeg blijft over een langere periode, dat bodemleven zich erin thuis voelt, dat water en voedingsstoffen vastgehouden worden en beschikbaar komen voor de plant en dat de pH-waarde van de potgrond over een langere periode passend is voor de plant die erin groeit.

Waarom turfvrij?

Turf is gedroogd veen. Het wordt op grote schaal gebruikt in de pottenteelt vanwege de kwaliteiten die het heeft als bestandsdeel van potgrond: het buffert water en meststoffen op een manier die tot nu toe geen enkel ander grondstof ook kan.

Turf wordt gewonnen in drooggelegde veenmoerrassen en dit leidt tot grote schade aan de plaatselijke natuur en biodiversiteit, maar het gebruik van turf leidt ook tot extra uitstoot van broeikasgassen. Zolang turf onder water staat houdt het juist koolstof vast, maar eenmaal gedroogd komt de koolstof vrij. Het gebruik van turf heeft dus negatieve effecten op het milieu en daarom voelen wij als kweker de noodzaak om het gebruik ervan zo snel als mogelijk af te bouwen.

Onze kwekerij gaat turfvrij

Op onze kwekerij kweken we een groot deel van de planten in pot op. Een ander deel van de planten kweken we in de vollegrond en verkopen we als wortelgoed of kweken we in de vollegrond om vervolgens te scheuren en in een potje verder op te kweken. We kweken zowel houtige gewassen (bomen en struiken) als vaste planten en kruiden. In totaal kweken we ongeveer 2000 verschillende soorten planten.

Planten hebben zo hun eigen wensen en eisen als ze groeien. Houtige planten hebben andere voorkeuren dan vaste planten en binnen die groepen zijn weer planten die afwijken qua potgrondeisen. Ondanks dat we dus met al die verschillen tussen planten rekening moeten houden, kunnen we door deze polycultuur gifvrij kweken en hebben we geen last van plagen.

Veel verschillende planten kweken betekent ook dat we met verschillende soorten potgrond moeten werken. De vaste planten kweken we allemaal in veenvrije potgrond, met organische mest. Ook een groot deel van de houtige planten kweken we inmiddels veenvrij.

Onze aanpak: turfvrij en turfarm

Als turf als bestandsdeel van potgrond simpel te vervangen was, hadden wij en andere kwekers dat natuurlijk allang gedaan. Er zijn natuurlijk al enkele kwekers die geheel turfvrij kweken, zij kweken of alleen vaste planten of kweken alleen in de vollegrond. Wij hebben contact met allerlei kwekers en onderling wisselen we kennis en ervaring uit.

We hebben niet de mogelijkheid om zelf potgrond te maken en zijn dus afhankelijk van potgrondleveranciers. We hebben een aantal jaar geleden bij onze leveranciers aangegeven dat we graag toewerken naar een turfvrije teelt en dat we hier mee willen experimenteren voor onze teelten, ook voor de houtige teelten. Om turf te vervangen moeten leveranciers de functie van turf in potgrond opvangen door andere grondstoffen in te zetten. De beschikbaarheid van deze vervangende grondstoffen is een grote uitdaging. Gelukkig hebben we inmiddels met verschillende leveranciers een succesvolle samenwerking: we testen diverse mengsels en delen onze ervaringen met de leveranciers.

Inmiddels kweken we een groot deel van onze planten, ook houtige planten, in turfvrije potgrond. We gebruiken onder andere bark, houtvezel, groencompost, kokosvezel en rijstkaf en testen met het toevoegen van wolpellets, bokashi en verschillende typen organische meststoffen. Kokosvezel heeft niet onze voorkeur, maar dat is het ingrediënt wat enigszins dezelfde functie heeft als turf: water en voedingsstoffen vasthouden. We streven ernaar om ook kokosvezel uiteindelijk helemaal te vervangen.

Niet al onze planten worden veenvrij gekweekt. Een klein deel houtige planten redt het (nog) niet in veenvrije potgrond. Voor deze planten gebruiken we nog een klein percentage turf in de potgrond. Het percentage turf ligt al wel onder het landelijke streefdoel voor de sierteelt/boomkwekerij. We noemen dit een veen- of turfarme teelt. Dit geldt bijvoorbeeld voor de blauwe bessen. Blauwe bessen zijn zuur minnende planten. Turf verlaagt de pH-waarde van potgrond en daardoor kunnen zuur minnende planten in een pot groeien. Er is helaas nog geen alternatief potgrondingrediënt dat zoals turf een stabiele pH-waarde kan creëren, vandaar dat in dit soort teelten nog een laag aandeel turf gebruikt wordt.

Wortelgoed wordt natuurlijk zonder turf gekweekt, dus deze planten hebben wat betreft gebruik van grondstoffen een duurzaam streepje voor op potplanten. Ze verbruiken minder substraat, minder potjes, minder water en minder meststoffen. We hebben in de wortelgoedperiode (november-april) een ruim assortiment wortelgoed beschikbaar.

We gaan de uitdaging aan

De afwezigheid van turf in potgrond en het gebrek aan een grondstof met dezelfde functie zorgt ervoor dat we anders en vaker onze planten moeten bemesten. Hierbij is juist de combinatie veenvrij en organisch bemesten extra uitdagend, daarom kiezen sommige kwekers die veenvrij kweken voor een bemesting door middel van langzaamwerkende kunstmest. Wij kweken met organische bemesting en zeker tijdens de natte periodes die de laatste jaren vaak voorkwamen, was dit een flinke uitdaging. De organische meststoffen spoelen door de vele regen snel de potten uit. Dat betekent op tijd bemesten, niet te veel bemesten en met de juiste meststoffen bemesten. Zo proberen we de planten gezond en aan de groei te houden, maar willen we ook overbemesting voorkomen. Overbemesting en uitspoeling is slecht voor de waterkwaliteit.

In drogere periodes droogt turfvrije potgrond sneller uit, dus dat betekent vaker water geven en inderdaad, ook daardoor spoelen de voor de plant beschikbare meststoffen sneller uit de pot.

Een stabiele zuurgraad voor zuurminnende planten blijft natuurlijk ook een uitdaging. Er bestaan allerlei huismiddeltjes om de zuurgraad tijdelijk te verlagen, maar het effect is minimaal en de duur van dat effect is te kort om de plant gezond in op te laten groeien.

Het effect van veenvrij op de plant

We zien tot nu toe planten die weliswaar soms wat kleiner zijn dan in turf gekweekte planten, maar we zien ook dat deze planten een goed wortelgestel ontwikkelen, daar gaat het natuurlijk om. Soms zijn de planten wat minder groen dan je misschien gewend bent. Dit heeft met de bemesting in combinatie met de veenvrije of veenarme potgrond te maken.

Wat heb jij eraan?

Door bij ons en andere pioniers die veenvrij en veenarm kweken je plant te kopen, stimuleer je een duurzame transitie. Jouw plant heeft dan een kleinere voetafdruk dan gangbaar gekweekte planten, maar is minstens zo sterk en groeikrachtig. Nog niet alle uitdagingen in het veenvrij kweken zijn overwonnen, maar met jouw steun kunnen we stappen blijven maken en wordt jouw plant steeds groener.

Wat kun je nog meer doen?

Wist je dat een groot gedeelte van de geïmporteerde turf rechtstreeks naar de consument gaat in de zakjes potgrond, compost en tuinaarde die bij bouwmarkten en supermarkten te koop zijn? In veel van die zakjes is turf niet eens van grote toegevoegde waarde. Kijk dus eens op de ingrediëntenlijst van deze zakjes voordat je ze koopt en kies bewust.